Nurkowanie wrakowe, bardzo popularne w Polsce, przyciąga rzesze pasjonatów z całego kraju nad nasze wybrzeże, szczególnie latem. Bałtyk oferuje wyjątkowe warunki do tego rodzaju nurkowania, ze względu na bogactwo zatopionych wraków statków z różnych epok, od średniowiecza po czasy współczesne. Dodatkowo, płytkie morze (średnia głębokość Morza Bałtyckiego to zaledwie 52 metry, a 80% jego dna leży na głębokości 80-100 metrów), bardzo słabo zasolone (zasolenie południowego Bałtyku wynosi około 7 PSU, podczas gdy morza pełnosłone mają około 35 PSU), zimne i słabo natlenione wody tworzą idealne warunki zarówno do nurkowej eksploracji, jak i do zachowania wraków oraz artefaktów w dobrym stanie. Dzięki niskiemu zasoleniu praktycznie nie występuje tu świdrak okrętowy (małż Teredo navalis), który odpowiada za niszczenie drewnianych wraków, a wraki stalowe zachowują się znacznie dłużej. Niska, stabilna temperatura na większych głębokościach, w połączeniu z ograniczonym natlenieniem, sprawia, że materiały pochodzenia organicznego (takie jak drewno, skóra, tekstylia czy wiklina) mogą przetrwać do naszych czasów. Jest więc wiele do podziwiania pod wodą.
Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk (IO PAN) w Sopocie, oprócz prowadzenia kilku dużych projektów poświęconych zatopionej broni chemicznej i współpracy z archeologami, między innymi z Narodowego Muzeum Morskiego, zajmuje się także badaniami nad wpływem wraków statków na otaczający ekosystem z punktu widzenia ekologii i biologii morza. Jak wiadomo, wraki to nie tylko potencjalne zagrożenie, ale również „sztuczne rafy”, które znacznie zwiększają różnorodność podłoża, szczególnie w naszej, głównie piaszczystej, polskiej strefie Bałtyku, gdzie twarde, naturalne podłoże, takie jak głazowiska Gdyni-Orłowa czy Ławica Słupska, występuje bardzo rzadko. Organizmy osiadłe, wymagające twardego elementu podłoża do przytwierdzenia się, nie są tutaj narażone na zasypywanie i znajdują dogodne warunki do życia. Stanowią one pokarm dla wielu innych organizmów, które szukają na wrakach również miejsc do rozrodu czy schronienia. Wraki to także siedliska bogate w ryby. Istnieje wiele cech wraków, które pozytywnie wpływają na występujące tu organizmy, takie jak modyfikowanie prądów i natlenienia, zmiana topografii dna, czy gromadzenie pokarmu, by wymienić tylko kilka…
Obecnie prowadzone badania przez zespół nurków z IO PAN (https://www.iopan.pl/pl/zespol-pletwonurkow.html) obejmują m.in. sezonowy i wieloletni monitoring wraków, mający na celu opisanie organizmów porastających te struktury oraz pokazanie, jak te swoiste rafy zmieniają się w ciągu roku i na przestrzeni dłuższego czasu. Mamy nadzieję, że już wkrótce będziemy mogli przedstawić pierwsze wyniki tych badań.
Więcej o pozytywnym wpływie wraków na ekosystem Bałtyku można przeczytać w pracy:
Balazy P, Copeland U, Sokołowski A (2019) „Shipwrecks and underwater objects of the southern Baltic – hard substrata islands in the brackish, soft bottom marine environment.” Estuarine, Coastal and Shelf Science 225: 106240.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272771418308394?via%3Dihub
Autor: Piotr Bałazy
